Teknolojinin hayatımızın her alanında yer etmesiyle beraber, insanlar artık teknoloji ve teknolojik ürünler olmadan normal hayatlarını yaşayamaz hale geldiler. Teknoloji bağımlılığı son yıllarda giderek yaygınlaşan bir sorun haline gelmiştir. Bu konuda Türkiye İstatistik Kurumunun bilişim teknolojileri üzerine yaptığı araştırmaya göre 2022 yılına ait Türkiye verileri şöyledir:
2022 yılında hanelerin %94,1’inin evden İnternete erişim imkanına sahip olduğu gözlendi. İnternet kullanım oranı, 16-74 yaş grubundaki bireylerde 2021 yılında %82,6 iken 2022 yılında %85,0 oldu. Erkeklerin İnternet kullanım oranının 2022 yılında %89,1, kadınların ise %80,9 olduğu görüldü.
Teknoloji ve internetin bilinçli olmayan, kontrolsüz bir şekilde kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan davranışsal bağımlılıklar; oyun oynama bozukluğu, kumar oynama bozukluğu, sosyal medyanın ve akıllı telefonun aşırı kullanımı gibi bağımlılık yapıcı alt davranışlarla kendini gösterir.
Teknoloji bağımlılığı, teknolojik cihazlara veya telefondaki uygulamalara olması gerekenden daha fazla derecede bağımlı olma durumudur. Bu bağımlılık genellikle internet, akıllı telefonlar, bilgisayar oyunları ve sosyal medya gibi teknolojik araçlarla ilgilidir. Teknoloji bağımlılığı, kişinin normal günlük aktivitelerini etkileyerek iş performansını düşürebilir, sosyal ilişkilerini bozabilir ve sağlık sorunlarına neden olabilir. Teknolojiyi aşırı kullanmak, uyku bozukluğu, göz yorgunluğu, stres, depresyon ve kaygı gibi çeşitli sorunlara yol açabilir.
Teknoloji Bağımlılığının Zararları?
Teknoloji bağımlılığı, günümüzde en büyük sorunlardan biridir. İnternet, sosyal medya, video oyunları ve diğer teknolojik cihazlar, insanların yaşamlarında önemli bir rol oynar. Ancak bu bağımlılık belli bir süreden sonra sağlıklı bir yaşam tarzına engel olur ve birçok zarara sebep olabilir.
- Teknoloji bağımlılığı, fiziksel sağlığımız üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Uzun saatler boyunca bilgisayar başında oturmak hem göz sağlığımızı etkiler hem de duruş bozukluğuna, sırt ağrılarına ve diğer fiziksel rahatsızlıklara yol açabilir. Ayrıca, hareketsiz kalmakta bir süreden sonra vücudumuzun ihtiyacı olan egzersizlerden bizi uzaklaştırır.
- Duygusallığımız üzerinde de olumsuz bir etkiye sahiptir. Sosyal medya kullanımı, gerçek hayat yerine geçmeye başlayabilir ve git gide yalnızlık hissi İnsanların kendilerini sürekli olarak diğer insanlarla karşılaştırma yapmalarına ve kendilerinde eksik olan kısımlara daha fazla odaklanmasına sebep olarak yetersizlik hissi yaşamalarına neden olur. Bu da depresyon, kaygı ve diğer psikolojik sorunlara yol açabilir.
- Teknoloji bağımlılığı kişinin iş veya okul hayatındaki verimini de olumsuz yönde etkileyebilir. Telefona, bilgisayara, tablete çok fazla zaman ayırmak, iş veya ödevlerden kaçınmaya neden olabilir veya sorumluluklarımızı zamanında yerine getirmemize engel olur. Bu da kişinin başarısının düşmesine neden olabilir.
- Teknoloji bağımlılığı aynı zamanda sosyal hayatı olumsuz etkiler. Teknolojik cihazlara ayrılan vakit arttıkça gerçek hayattaki arkadaşlar veya aile üyeleriyle vakit geçirmekten vazgeçilir hatta akıllarına bile gelmez. Bu durum, kişilerin yalnızlık hissi yaşamalarına ve sosyal becerilerinin körelmesine neden olabilir.
Sonuç olarak, teknoloji bağımlılığı birçok zararlı etkiye sahiptir. Bu nedenle, teknoloji kullanımında dengeyi bulmak ve zamanı doğru şekilde yönetmek önemlidir.
Teknoloji Bağımlılığının Belirtileri?
Teknoloji bağımlılığının belirtileri şunlar olabilir:
- Teknolojik cihazlara karşı zaman ayırma ihtiyacı.
- İnternet kullanımında kendini kontrol edememe.
- Gerçek hayattaki sosyal ilişkilerden uzaklaşma
- Uyku problemleri.
- Fiziksel belirtileri (baş ve sırt ağrısı, boyun ağrısı, göz yorgunluğu vb.).
- Teknolojik ürünler olmadan yapılan aktivitelerden keyif almama.
- Cihazların kullanımını sınırlandıramama.
- Sürekli telefona bakma isteği.
Cihazlara sürekli olarak bakma ihtiyacı: Teknoloji bağımlısı kişiler, cihazlarından uzak kaldıklarında huzursuz hissedebilirler ve sürekli olarak telefon, tablet veya bilgisayar gibi cihazlarına bakma ihtiyacı duyabilirler.
İnternet kullanımı konusunda kendini kontrol edememe: Teknoloji bağımlıları, internet kullanımını kontrol edemezler ve sosyal medya, online oyunlar gibi aktiviteler nedeniyle günlük işleri aksatabilirler.
Fiziksel belirtiler: Uzun süreli teknoloji kullanımı, göz yorgunluğu, boyun ağrısı, sırt ağrısı, baş ağrısı gibi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Sosyal ilişkilerde azalma: Teknoloji bağımlısı kişilerin sosyal hayatları ile ilgili olan bağları zayıftır. Arkadaşlarıyla veya ailesiyle zaman geçirmek yerine sosyal medyada vakit geçirmeyi tercih ederler.
Uyku sorunları: Teknolojik ürünlerin kullanımı, uyku kalitesini etkileyebilir ve gece geç saatlere kadar telefonda vakit geçirmek uykusuzluğa sebep olabilir.
Teknoloji Bağımlılığı Nasıl Önlenir?
Teknoloji bağımlılığı azaltılabilir bir durumdur. Teknoloji bağımlılığı, diğer bağımlılıklar gibi davranışsal bir sorundur ve tedavi edilebilir. İşte bazı yöntemler:
Kendinize zaman sınırı belirleyin: Her gün ne kadar süre telefon, teknoloji kullanacağınıza karar verin ve bu sınırı aşmamaya çalışın. Bu sınırı geçtiğinizde kendinizi başka aktivitelere yönlendirmeye çalışın.
Zamanınızı iyi planlayın: Teknolojik cihazlarınızı kullanırken, ne yapacağınızı önceden planlamanız önemlidir. İnternet veya sosyal medya gibi aktiviteleri özellikle belirli bir saat dilimi içinde yapabilirsiniz.
Etkinliklere katılın: Bir spor etkinliğine katılın, yoga veya dans derslerine gidin. Bu tür etkinlikler teknolojiden uzaklaşmanız ve yeni insanlarla tanışmanız için fırsat oluşturacaktır.
Dışarı çıkın ve doğada vakit geçirin: Doğada yürüyüş yapmak, bisiklet sürmek veya piknik yapmak gibi aktiviteler size teknolojiden uzaklaştırmanın yanı sıra stresinizi azaltarak dinlenmenize yarar.
Uyku düzeninize dikkat edin: Yeterince uyumak, teknoloji bağımlılığının azaltılmasında yardımcı olabilir. Geceleri teknolojik cihazlarınızdan uzak durun ve uyku kalitenizi arttırmaya çalışın.
Bir hobi edinin: Boyama, müzik dinleme, kitap okuma veya el işi yapma gibi bir hobi edinmek, size teknolojik cihazlardan uzaklaşmanıza olanak tanır ve yaratıcı yönünüzü ortaya çıkarır.
Sosyal aktivitelerinizi güçlendirin: Ailenizle veya arkadaşlarınızla zaman geçirerek teknolojiden uzaklaşabilirsiniz. Yemek pişirme, oyun oynama veya sohbet etme gibi aktiviteler aile veya arkadaşlarla keyifli zaman geçirmenizi sağlayabilir.
Eğer teknoloji bağımlılığı hayatınızda ciddi bir problem haline gelmişse, profesyonel yardım almak doğru çözüm olabilir. Bir terapist desteğiyle, sorunun üstesinden gelmek daha kolay olacaktır.
Çocukları Telefondan Uzak Tutmanın Yolları
Çocuklar için teknolojinin sınırlandırılması önemlidir, çünkü sürekli telefon, tablet, bilgisayar kullanımının bazı olumsuz etkileri olabilir. Bununla birlikte, çocukların teknolojiyi tamamen yasaklamak da mümkün değildir.
Öncelikle, çocuğunuza teknolojinin sınırlarını öğretmeniz gerekir. Örneğin, belirli saatlerde ne kadar süre telefon kullanabileceğini belirleyebilirsiniz. Ayrıca, kendinizde telefon kullanımınızı göstererek rol model olabilir, onlara örnek olabilirsiniz.
Ayrıca, çocuğunuzun ilgisini çekebilecek diğer aktiviteler düzenleyebilirsiniz. Örneğin, aile içi aktiviteleri, kitap okuma, yürüyüş veya oyun oynamak gibi etkinliklerle çocuğunuzun zamanını dolu dolu geçirmesini sağlayabilirsiniz.
Çocuğunuzun teknolojisini izlemek için ebeveyn kontrolü özelliklerini kullanabilirsiniz. Bu özellikler sayesinde, çocuğunuzun izlediği videoları, oynadığı oyunları ve ziyaret ettiği web sitelerini kontrol edebilirsiniz.
Telefon Bağımlılığı Uykuyu Etkiler mi?
Evet, telefon bağımlılığı uyku kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Telefonda vakit geçirmek, özellikle yatmadan hemen önce yapıldığında uyku düzeninizi bozabilir ve uyku kalitenizi düşürebilir. Bunun nedeni, telefonların mavi ışık yaymasıdır. Mavi ışık, beyne bir sinyal göndererek günün saatine göre hareket etmesini söyler ve melatonin hormonu üretimini baskılar. Melatonin hormonu vücudunuzun doğal olarak ürettiği bir hormondur ve uyku düzeninizin sağlanmasına yardımcı olur. Bu nedenle, telefon kullanımı melatonin üretimini azaltarak uyku kalitenizi düşürebilir.
Ayrıca, telefon kullanımı beyninizdeki düşünme aktivitelerini azaltabilir ve zihninizi uyumaya hazırlamakta zorlanmanıza neden olabilir. Sonuç olarak, telefon bağımlılığı uyku kalitesinde önemli bir etkiye sahiptir ve bu nedenle, uyku saatlerine yaklaştığınızda telefon kullanımını sınırlandırmak veya tamamen yok etmek uyku kalitenizi artırabilir.
Teknoloji Bağımlılığının Çeşitleri?
Teknoloji bağımlılığı, farklı çeşitleri olan bir sorundur. Bazı yaygın teknoloji bağımlılığı çeşitleri şunlardır:
Telefona Bağımlılık: Telefonlar, günümüzde hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Birçok insan, telefonlarına sürekli olarak bakarak, sosyal medyada gezinerek veya oyun oynayarak saatlerce vakit geçirebilir.
İnternet Bağımlılığı: İnternet bağımlılığı, internet kullanımına aşırı derecede bağımlı olmaktır. Kişiler, internette bir şeyler bakarak, online oyun oynayarak veya sosyal medya hesaplarında gezinerek zamanlarının çoğunu harcayabilirler.
Oyun Bağımlılığı: Bilgisayar ve konsol oyunlarına aşırı düşkünlük de bir tür teknoloji bağımlılığıdır. Bu tür bağımlılıklarda, uzun saatler boyunca oyun oynanır zamanın nasıl geçtiğinin farkına varılmaz ve kişinin sosyal aktivitelerden uzaklaşmasına neden olabilir.
Online Alışveriş Bağımlılığı: Online alışveriş, kolaylığı ve hızı nedeniyle birçok insan tarafından tercih edilir. Ancak bazı kişiler, online alışverişe bağımlı hale gelebilirler ve para harcama alışkanlıklarını kontrol edemez duruma gelebilirler.
Bu çeşitler dışında daha pek çok teknoloji bağımlılığı türü mevcuttur. Teknoloji bağımlılığı, geniş bir alana yayılan bir sorundur ve her bireyin kişisel yaşamını farklı şekillerde etkileyebilir.
Ergenlerde Teknoloji Bağımlılığı Belirtileri ?
Ergenler, teknoloji bağımlılığına daha yatkın oldukları düşünülen bir yaş grubudur. Bu yaş dönemindeki gençler, teknolojik cihazlarla daha fazla etkileşim halinde olabilir ve bu cihazlar sosyal ilişkilerinin merkezinde yer alır. Dünyada yapılan çalışmalarda ergenlik dönemindeki teknoloji bağımlılığının %4,2 ile %21 arasında, ülkemizde yapılan araştırmalarda ise %2,33 ile %14 arasında değiştiği bildirilmektedir.
Ergenlerde teknoloji bağımlılığı bazı belirtilerle kendini gösterir. Bunlar arasında:
Dikkat Dağınıklığı: Ergenler, teknolojik cihazlarla ilgilenirken dikkat dağınıklığı gibi sorunlar yaşayabilirler.
İletişim Sorunları: Teknolojik cihazların aşırı kullanımı, ergenlerin sosyal becerilerini etkileyebilir ve etrafındaki kişiler ile yüz yüze iletişim kurmalarını zorlaştırabilir.
Uyku Sorunları: Ergenler, telefonlarının veya diğer teknolojik cihazların (tablet, bilgisayar vb.) yanında uyumak isteyebilirler. Bu nedenle, uyku kalitesi düşebilir ve uyku düzenleri bozulabilir.
Fiziksel Sağlık Sorunları: Sürekli oturarak video oyunu oynamak, bilgisayar başında uzun süre çalışmak veya telefonda uzun saatler geçirmek, ergenlerde fiziksel sağlık sorunlarına neden olabilir. Bunlar arasında obezite, bel ağrısı, sırt ağrısı, göz yorgunluğu gibi sorunlar yer alabilir.
Ebeveynlerin, ergenlerin teknoloji kullanımını takip etmeleri ve sınırlandırmaları önemlidir. Ayrıca, ergenlere sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemelerine yardımcı olacak aktiviteler önermek de faydalı olabilir. Bu aktiviteler arasında spor yapmak, kitap okumak, hobiler edinmek veya sosyal faaliyetlere katılmak olabilir.
İdeal Ekran Süresi Ne Kadar Olmalıdır?
Günlük ekran süresi, her birey için farklılık gösterebilen bir durumdur. Ancak genel olarak, uzmanlar çocuklar ve yetişkinler için günlük ekran süresini sınırlandırmayı önermektedir.
Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) tarafından yapılan önerilere göre, 2 yaş altındaki çocukların hiçbir şekilde ekran başında vakit geçirmemesi önerilmektedir. 2-5 yaş arasındaki çocuklar için ise günlük ekran süresinin 1 saat ile sınırlı tutulması tavsiye edilmektedir. 6 yaş ve üzeri çocuklar ve yetişkinlerde ise günlük ekran süresi 2 saatle sınırlandırılmalıdır.
Ancak bu sınırlandırmaların tamamen kesin olmadığını ve herkesin kendi ihtiyaçlarına göre ekran süresini ayarlaması gerektiğini unutmamalıyız.
Teknoloji Bağımlılığının Tedavisi
Teknoloji bağımlılığı tedavisi, bireysel bir yaklaşım gerektirir ve tedavi süreci, bağımlılık derecesine, kişisel faktörlere ve belirtilerin şiddetine göre değişebilir. Ancak genellikle aşağıdaki adımlar takip edilir:
Kendini ve bağımlılık sebeplerini anlama: İlk adım, teknoloji bağımlılığının sebeplerini anlamaktır. Hastaların kendi kendilerine sorması gereken sorular arasında ne zaman, ne kadar ve ne tür cihazlarla vakit geçirdim gibi sorular yer alabilir.
Tedavi süreci geliştirme: Bir tedavi oluşturma sürecinde, hastanın belirtilerine, ihtiyaçlarına ve hedeflerine uygun bir yol belirlenmesi önemlidir. Bu yolda, tedavi için terapi, ilaç kullanımı, dijital detoks programları gibi seçenekler yer alabilir.
Dijital detoks yapmak: Dijital detoks, hastaların belirli bir süre boyunca teknolojiden uzak durmalarını içeren bir detoks türüdür. Bu detoks sayesinde, teknolojinin sağladığı dopamin etkisinden uzaklaşıp, vücudun doğal olarak ürettiği mutluluk hormonlarını keşfedebiliriz.
Sosyal destek: Sosyal desteğin önemi, teknoloji bağımlılığı tedavisi için oldukça büyüktür. Grup terapisi seansları, bireysel destek programları ve aile terapileri gibi yöntemler, bağımlılıkla başa çıkmak konusunda yardımcı olabilir.
Kendine yeni hedefler belirleme: Teknoloji bağımlılığından kurtulduktan sonra, yeni amaçlar ve hedefler belirlemelidir. Bunlar, yeni bir yaşam tarzına geçiş yapmanıza yardımcı olur ve bağımlılıklarınızdan uzaklaşmanızda etkili olabilir.
Bu adımların yanı sıra, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeleri de önerilir; yeterli uyku almak, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, stres yönetimi yapabilmek, ilgi alanlarına zaman ayırmak, sosyal aktivitelerde bulunmak ve doğal ortamlarda vakit geçirmek iyi gelebilecek seçenekler arasındadır.
Psikolog Enes Dinçer tarafından Eskişehir’de Teknoloji Bağımlılığı üzerinde terapi ve tedavi hizmeti verilmektedir.
Kaynakça
TÜİK, Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2022
Yeşilay.org
Aap.org (Amerikan Pediatri Akademisi)
Ektiricioğlu C., Arslantaş H., Yüksel R. Ergenlerde Çağın Hastalığı: Teknoloji Bağımlılığı. aktd. 2020; 29(1): 51-64