Narsist Kişilik Bozukluğu, bireylerin kendilerini aşırı bir şekilde önemsemeleri, başkalarının onayını aramaları, hayranlık duymaları ve takdir edilmeleri gerektiğine inanmaları gibi belirtilerle ilişkili olan bir kişilik bozukluğudur. Bu kişiler genellikle kendilerini diğer insanlardan üstün görürler ve bu nedenle başkalarını iradeleri altında tutmaya ve başkalarını manipüle etmeye meyillidirler.
Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından 1980 de yayınlanan Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının 3. baskısında, Patolojik Narsisizm bir kişilik bozukluğu olarak ilk kez yer almıştır.
Narsist Kişilik Bozukluğu olan kişilerin ilişkilerindeki en büyük sorunlarından biri, empati eksikliğidir. Bu kişiler başkalarının duygularını anlamakta ve onların ihtiyaçlarına uygun davranmakta zorlanırlar. Bu nedenle, diğer insanların duygularını ihmal edebilir veya onlara zarar verebilirler.
Narsist Kişilik Bozukluğunun temel kliniksel özellikleri büyüklenmecilik, kendine aşırı bağlılık, takdir ve onay elde etmek için ötekinin peşinde koşulmasına rağmen başkalarına yönelik ilgisizlik ve empati yoksunluğudur.
Narsisizm, psikoloji yazınında kendi özsaygılarını devam ettirmek için başkalarından onay arayan bireyler için kullanılır. Bu kişilerin kendileri için önemli olan birinden aldıkları onay özsaygılarını arttırırken, aradıkları onayı alamamak özsaygılarına zarar verir.
Narsist Ne Demektir?
Narsist terimi, kişinin kendini aşırı derecede önemli ve herkesten özel hissettiği, etrafındaki diğer insanları önemsizleştirdiği ve genellikle empati yeteneğinin zayıf düzeyde olduğu bir kişilik özelliğini ifade eder. Narsisizm, psikolojide bir kişilik bozukluğu olarak kabul edilir ve bu durumda kişinin kendisiyle ilgili aşırı hayranlık duygusu yer alır. Başkalarının ihtiyaçlarına ve duygularına karşı ilgisiz kalabilirler ve kendi çıkarlarını öncelikli tutarlar. Narsist kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle kibirli, manipülatif ve kontrolcü olabilirler.
Narsist Kişilik Yapısının Özellikleri Nelerdir?
Narsist kişiler genellikle kendilerini önemli ve özel hissettikleri için, yüksek özsaygıya sahip olurlar. Bazı belirgin özellikleri şunlardır:
Kendini beğenmişlik: Narsistler, kendilerine ve yeteneklerine çok fazla hayranlık duyarlar. Kendilerini diğer insanlardan üstün ve ayrıcalıklı hissederler.
Empati eksikliği: Narsistler, başkalarının duygularını anlamakta zorlanırlar ve genellikle sadece kendi çıkarlarına odaklanırlar.
Övgüye açlık: Narsistler, sürekli olarak takdir edilmek ve övülmek isterler. Başarıları konusunda abartılı iddialarda bulunabilirler.
Manipülatif davranışlar: Narsistler, başkalarını kendi amaçları için manipüle etmekten çekinmezler. İnsanlar arasındaki ilişkilerde güç dengesini değiştirmeye çalışırlar.
Kendine hayranlık: Narsistler, kendilerinin fiziksel görünüm, zekâ ya da başka özellikleri konusunda aşırı şekilde övünürler.
Kibir: Narsistler, kendileri hakkında çok olumlu düşündükleri için, başkalarının görüşlerine önem vermezler. Bu nedenle, eleştirilere karşı duyarlı değillerdir.
İntikamcılık: Narsistler, kendilerine zarar veren ya da onları eleştiren insanlara karşı intikam alma eğilimindedirler. Bu nedenle, ilişkileri kolaylıkla bozulabilir.
Başkalarının kendi ihtiyaçlarını karşılamalarını beklerler. Narsist kişiler kendilerinin özel olduğunu ve onları yalnızca kendileri gibi özel kişilerin anlayabileceğine inanırlar.
Narsist Bir Kişinin Davranışları Nasıldır?
Narsist kişilik bozukluğu, kişinin kendini aşırı bir şekilde önemsemesi ve başkalarını yok sayması ile ilişkili bir kişilik bozukluğudur. Bu kişiler, genellikle etrafındaki kişiler tarafından kabul görmek için çaba harcarlar ve diğer insanların takdirini kazanmak için ellerinden geleni yaparlar. Kendi başarılarını, yeteneklerini, güzelliklerini veya zekalarını aşırı överek ifade ederler ve bu diğer insanlardan kendileri hakkında övgü aldıklarında mutlu olurlar. Ayrıca, başkalarının ihtiyaçlarına ve duygularına aşırı değer vermezler ve empati kurma konusunda sorun yaşarlar.
Bu nedenle, narsist kişilik bozukluğu olan bireyler, başkalarına karşı genellikle ilgisiz ve onlara karşı duyarsız davranırlar. Empati kurma konusunda sorun yaşamaları nedeniyle, diğer insanların duygularını anlamakta zorluk çekerler ve onların ihtiyaçlarını görmezden gelirler. Narsist bireyler, hayranlık duyma ve takdir edilme ihtiyacı nedeniyle, genellikle çevrelerindeki insanları manipüle ederler. Başkalarının isteklerini ve ihtiyaçlarını umursamazlar ve kendi çıkarları doğrultusunda hareket ederler.
Narsist kişilik bozukluğu olan bireyler, eleştirildiklerinde veya reddedildiklerinde aşırı hassas ve aşırı kızgın olabilirler. Bu nedenle, eleştiriden kaçmak için başkalarını suçlamaya ve kendilerini savunmaya çalışırlar. Ayrıca, bu bireyler genellikle bir ilişkiye başlamakta zorluk yaşarlar çünkü diğer insanların ihtiyaçlarına karşı duyarsızdırlar ve yalnızca kendilerine odaklanırlar. Benmerkezci yapıları vardır.
Bu davranışlar, kişinin okul, iş, sosyal ve aile hayatında sorunlara yol açabilir ve bu konuda uzman yardımı alınması gerekmektedir.
Narsist Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
- Kişi kendisini diğer insanlardan üstün görür ve sık sık övünme eğilimindedir.
- Kendisine karşı yapılan eleştirilere karşı tahammülsüz yaklaşırlar.
- İyi bir statüde olmaya önem verirler.
- Kendi istekleri dışında bir şeyle karşılaştıkları zaman aşırı öfkeyle tepki verirler.
- Girdiği ortamlarda dikkati üzerlerine çekmek isterler.
- İsteklerini ve hedeflerini başaramadıkları zaman kendilerini mutsuz hissederler ve depresif olurlar.
- Başarısız oldukları konulardan ziyade başarılı oldukları konuları anlatırlar.
- Genellikle kontrol saplantısı yaşarlar. Kendilerini kontrol etmek için ellerinden gelen her şeyi yaparlar ve böylece başkalarının onları kontrol etmesine izin vermezler.
- Romantik ilişkilerde genellikle güçlük çekerler. Başkalarına karşı empati kuramadıkları için, diğer insanların ihtiyaçlarına cevap verme konusunda zorlanırlar ve bu nedenle sağlıklı ilişkiler kurmakta zorluk çekerler.
- Narsist kişilik bozukluğu olan kişiler saldırganlık veya şiddet davranışları sergileyebilirler. Bu tür hareketler, başkalarını kontrol etmeye çalışmanın bir yolu olarak görülebilir.
- Başkalarının duygularına karşı genellikle ilgisizdirler.
- Diğer insanlar tarafından sürekli olarak takdir edilmek isterler.
- Kendine aşırı güven duyarlar ve sık sık başkalarından takdir beklerler. Bu kendini beğenmişlik, diğer insanlarla ilişkilerinde sorunlara yol açabilir ve duygusal olarak izole olmalarına neden olabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Yaşayan Biriyle Nasıl Başa Çıkılır?
Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle kendilerine aşırı güvenirler, başkalarından övgü almaya ihtiyaç duyarlar ve empati kurmakta zorlanabilirler. Bu nedenle, onlarla iletişim kurarken dikkatli olmak gerekir. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle sınır tanımazlar ve başkalarının özel alanına saygı göstermezler. Bununla birlikte, sizin de haklarınız olduğunu ve sınırlarınızın olduğunu hatırlatmalısınız. Bu nedenle, gerektiğinde sınırlarınızı çizmelisiniz.
Olumsuz davranışlara karşı net bir şekilde tepki vermelisiniz. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler, kendilerini üstün görüp başkalarını aşağılama eğilimindedirler. Bu tür davranışlara karşı, net ve açık bir şekilde tepki göstermeniz gerekebilir.
Narsist kişilik bozukluğu olan biri ile iletişim kurarken, karşılıklı saygı çerçevesinde hareket etmelisiniz. Onların düşüncelerine saygı göstermeli ve kendi fikirlerinizi de açıkça ifade etmelisiniz.
Empati göstermelisiniz. Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle empati kurmakta zorlanırlar. Bu nedenle, onlara karşı empatik davranarak bu açığı kapatmaya çalışabilirsiniz. Onların bakış açılarını anlamaya çalışmalısınız.
Narsist Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Narsist kişilik bozukluğunun nedenleri hakkında kesin bir cevap yoktur, ancak genellikle birden fazla faktörün etkileşimi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir.
Biyolojik faktörler arasında genetik yatkınlık, beyindeki kimyasal dengesizlikler ve hormonal faktörler bulunabilir. Bununla birlikte, narsistlerin çoğunun ailesinde benzer özelliklere sahip insanlar olduğu gözlemlenmiştir.
Çevresel faktörler de bu bozukluğun gelişiminde önemli bir rol oynayabilir. Örneğin, aşırı sevgi veya aşırı eleştiri gibi çocukluğun erken dönemlerinde yaşanan deneyimler, narsist davranışların oluşumunda etkili olabilir. Ayrıca, zor bir çocukluk geçiren bireylerde, özellikle ebeveynlerinin ilgisini çekmek için kendilerini aşırı şekilde vurgulayarak yetişen çocuklarda narsist kişilik bozukluğu gelişebilir.
Son olarak, kültürel faktörler de narsist kişilik bozukluğunun gelişimine katkıda bulunabilir. Günümüz toplumunda, kişisel başarı ve üstünlük teşvik edilmekte ve bunlar da narsist davranışların ortaya çıkmasına yol açabilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görülür?
Narsist kişilik bozukluğu, sıklıkla erkeklerde görülen bir kişilik bozukluğudur. Ancak kadınlarda da görülebilir. Bu bozukluk genellikle ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar ve yaşam boyu devam edebilir. Toplum içerisinde görülme oranları DSM-IV’ e göre %6,2 olarak ifade edilmiştir.
Narsist Kişilik Bozukluğunun Tanısı Nasıl Konur?
Narsist Kişilik Bozukluğu teşhisi konulurken genellikle bir psikolog ya da psikiyatrist tarafından yapılır. Narsist Kişilik Bozukluğu, DSM-5’te belirtilen kriterlere göre teşhis edilir.
Bu belirtiler şunları içerebilir:
- Kendini önemli ve özel hissetme eğilimi
- Başkalarının ihtiyaçlarını görmezden gelme ve sömürme
- Başarıya, güce ve prestije aşırı düşkünlük
- Empati kurma eksikliği ve başkalarını kendi çıkarları için kullanma
- Kibirli tutum ve üstünlük duygusu
- Başkalarının eleştirilerine karşı aşırı hassasiyet veya öfke patlamaları
Narsist Kişilik Bozukluğu teşhisi koymak için, psikologlar ve psikiyatristler genellikle hastanın geçmiş yaşam deneyimleri ve belirtileri hakkında bilgi toplarlar. Buna ek olarak, narsist kişilik bozukluğu ile ilgili uygun testler de kullanılabilir. Bir uzman tarafından yapılan tam bir değerlendirme, kesin bir teşhis koymak için gereklidir.
Narsist Kişilik Bozukluğu İyileşir Mi? Terapi Yöntemi Nedir?
Narsisizm bilindiği üzere bir kişilik bozukluğudur. Hastalık olmadığı ve kişilikle alakalı olduğu için tam bir tedavisi yoktur ve tam anlamıyla değişim mümkün değildir.
Genellikle ilaçla tedavi edilmesi mümkün gözükmeyen bir bozukluktur. Narsistik kişilik bozukluğu yaşayan bireyler tedaviye dirençlidir. Bu yüzden tedavi uzun süreli psikoterapi yöntemiyle uzman bir klinik psikolog tarafından ele alınmalıdır. Terapi sürecinde kişinin düşünce ve davranışları incelenir. Kişiye ne zaman narsistik davrandığı ve bu davranışların sebepleri öğretilir. Terapi sırasında kişiye empati kurmayı, başkalarının ihtiyaçlarını anlamayı ve takdir etmeyi öğrenmesi için çalışılır.
Narsist kişilik bozukluğu olan kişilerin iyileşme şansları vardır, ancak bu oldukça zorlu bir süreç olabilir. Narsist kişilik bozukluğu olan kişiler çoğunlukla tedaviye sıcak bakmazlar, çünkü kendilerinin bir sorunları olduğunu kabul etmek zor gelir. Ayrıca, tedaviye cevap verme şansları da düşüktür.
Ancak, narsist kişilik bozukluğu olan kişiler değişebilirler ve daha sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyebilirler. Tedavinin başarılı olması için kişinin değişiklik yapmak istemesi ve tedavi sürecine kararlılıkla bağlı kalması gerekmektedir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Sağlıklı Narsisizm
Sağlıklı narsisizm, kişinin kendine saygısı ve öz değerinin yüksek olmasıyla birlikte başkalarına karşı da empati duyabilmesi ve ilişkilerinde uyumlu olabilmesidir. Sağlıklı narsistler genellikle kendilerine güvenen, başarıya odaklanan ve hayatlarındaki sorunlarla etkili bir şekilde başa çıkabilen insanlardır.
Büyüklenmeci Narsisizm
Büyüklenmeci narsisizm, kişinin kendisini aşırı şekilde beğenmesi, başkalarını aşağılaması ve sürekli ilgi odağı olmak istemesi gibi özellikleri içeren bir durumdur. Kendilerini sürekli olarak övmek, diğer insanların başarılarını küçümsemek ve kendilerini üstün göstermek gibi davranışlarda bulunabilirler.
Savunmasız- Kırılgan Narsisizm
Kişinin kendine güven eksikliği ve diğer insanların onu eleştirdiği veya reddettiği durumlarda aşırı duygusal bir tepki göstermesi ile kendini gösteren bir kişilik bozukluğudur. Bu bireylerin benlik saygısı oldukça zayıftır ve olumsuz eleştirilere veya reddedilmelere karşı aşırı hassastırlar.
Narsist Kişilik Bozukluğu İş Hayatını Nasıl Etkiler?
Narsistlerin erken çocuklukta ebeveynleri ile yaşadıkları negatif deneyimlerinden dolayı sonraki ilişkilerinde de düşmanlık ve şüphecilikle dolu olmaları doğrudan iş yaşamlarına yansımaktadır. Diğer insanların kendisine, takdirkâr düşünceler besleyip beslemediklerini sınamak zorunda hissetmektedirler. Geri bildirimi alabilmek için ilişkilerini sürekli baskı altında tutmaktadırlar. Ancak, erken çocukluktaki negatif deneyimleri nedeniyle sadece güvensizlik duymamakta, başkalarını gerçekten sevememekte, önemseyememekte hatta küçümsemektedirler.
Narsistler genellikle kendilerini her zaman doğru, diğer insanların ise yanlış olduğuna inandıkları için, işyerindeki iletişim sorunlarına neden olabilirler.
Ayrıca takım çalışmasına uyum sağlamakta zorlanabilirler ve başkalarının fikirlerine ve görüşlerine açık olmayabilirler. Bu, iş birliği gerektiren projelerde veya grup çalışmalarında başarısızlıkla sonuçlanabilir. Narsistler genellikle işyerinde diğer çalışanlarla çekişme içinde olurlar ve bu da işyeri atmosferinin negatif olmasına neden olabilir.
Narsistlerin diğer kişileri bir araç olarak kullanmaları ve alçak gönüllülük, cömertlik gibi durumlardan uzak hareket etmeleri güçlü yakın ilişkiler kurmalarına engel oluşturmaktadır.
Çevreleri ile yakın ilişkiler kurmak yerine rekabet etmeyi tercih eden narsistler, kendilerinden daha düşük seviyede olduğunu düşündükleri kişilerle kendilerinin karşılaştırılmasına olumlu tepkiler vermektedir. Ancak daha üst seviyede bir kişi ile karşılaştırıldıklarını düşünmeleri düşmanlık duygularını artırmaktadır.
Narsist kişiliğe sahip bireylerin, büyük şirketlerdeki yönetici pozisyonlarını işgal etmesinin faydaları ve aynı zamanda riskleri bulunmaktadır. Bu tür yöneticilerin başarıyı yakalamak için kişisel fedakârlıklarda bulundukları; narsist hayallerinin, alternatif çareler, çaba ve direnme açısından yararlı olduğu; bu kişilerin karizmatik nitelikleri sayesinde izleyicileri cezbettiği; atikliği ve değişim vizyonları sayesinde işletmelerde sadakat ve kendini adamayı aşıladığı ifade edilmiştir.
Bunların yanında duygusal olarak maymun iştahlı oldukları ve çeşitli yanlış davranışlarda bulunabilecekleri (şiddet, taciz), kendi amaçlarını gerçekleştirmek için organizasyonu istismar edebilecekleri, onur ve benliklerini koruma adına yalan söyleyebilecekleri, kendilerini tehlikede ve dışlanmış olarak hissettiklerinde itimatsız ve paranoyak hale gelebilecekleri unutulmamalıdır.
Narsist Kişilik Bozukluğu Sosyal Hayatı Nasıl Etkiler?
Narsist kişilik bozukluğu olan bireyler genellikle kendilerine aşırı derecede güvenirler, başkalarının onayına ihtiyaç duyarlar ve diğer insanların düşünceleri veya duyguları hakkında yeterince empati yapamazlar. Bu özellikler, sosyal hayatlarını olumsuz yönde etkiler.
Örneğin, narsist kişilik bozukluğu olan birisi, kendisini her zaman ön planda görmeyi tercih eder ve başkalarının ilgisinin kendisine yönelmesini ister. Bu, onların ilişkilerinde bir sorun haline gelebilir çünkü bu davranışları diğer insanların da ihtiyaçlarını görmezden gelir ve onların da dikkate alınması gerektiğini unutur.
Ayrıca, narsist kişilik bozukluğu olan bireyler, diğer insanların duygularına veya düşüncelerine yeterince önem vermediği için, diğer insanlarla uyum içinde çalışmakta veya iletişim kurmakta zorlanabilirler. Bu durum arkadaşlık ilişkilerinde sorunlara yol açabilir.
Sonuç olarak, narsist kişilik bozukluğu olan bireylerin sosyal hayatları, kendilerini her zaman ön plana koyma eğilimleri nedeniyle olumsuz etkilenebilir. Ancak, tedavi edilebilen bir durum olduğu için, bu kişiler terapi seçeneğiyle bu sorunları ele alabilirler.
Narsist Kişilik Bozukluğu Evliliği Nasıl Etkiler?
Narsist kişilik bozukluğu olan bir kişinin evliliği, birçok şekilde etkilenebilir. Bu kişiler genellikle kendi ihtiyaçlarını öncelikli olarak görürler ve partnerleri için az sabır gösterirler. Ayrıca, ilişkilerinde güçlü bir kontrol arzusu içinde olabilirler ve bu da çatışmalara neden olabilir.
Narsist kişilik bozukluğu yaşayan kişiler ayrıca, başkalarının kendilerine hayranlık duymasını isterler ve sürekli dikkat çekme ihtiyacı duyarlar. Bu davranışları, partnerlerinin kendilerini yetersiz hissetmelerine ve ilişkideki dengenin bozulmasına neden olabilir.
Genellikle empati kurmakta zorlanırlar ve partnerlerinin duygusal ihtiyaçlarına duyarsız kalabilirler. Bu, iletişim problemlerine yol açabilir ve partnerlerin birbirlerini anlamalarını engelleyebilir.
Narsist Kişilik Bozukluğu Okul Hayatını Nasıl Etkiler?
Narsist kişilik bozukluğu olan bireylerin okul hayatı birçok farklı şekilde etkilenebilir. Narsist kişilik bozukluğu genellikle diğer insanlarla etkileşimde sorun yaşama eğilimindedir, bu nedenle öğrenciler arasındaki sosyal etkileşimleri ve arkadaşlık ilişkilerini zorlaştırabilir.
Narsist kişilik bozukluğu olan öğrenciler sınıfta başarılı olmak için gereken çaba ve sıkı çalışma gibi becerilere sahip olmayabilirler. Bunun yerine, başarıları hakkında abartılı iddialarda bulunabilirler veya sadece popüler ve güçlü görünmek için diğer öğrencileri manipüle etmeye çalışabilirler.
Ayrıca eleştiriye karşı aşırı hassas oldukları için kendilerini başarısızlık veya eleştiriden korumak için kaçınma davranışları sergileyebilirler. Bu da öğrenme ve gelişme sürecinde engelleyici rol üstlenebilir.
Sonuç olarak, narsist kişilik bozukluğunun okul hayatı üzerinde olumsuz etkisi olabilir ve bu durum, öğrencinin akademik başarısını, sosyal iletişimlerini ve genel mutluluğunu etkileyebilir.
Psikolog Enes Dinçer, Eskişehir’de kendi özel psikoterapi merkezinde danışanları için özel terapi hizmeti vermektedir.
Kaynakça
Masterson, James F. “NARSİSTİK VE BORDERLİNE KİŞİLİK BOZUKLUKLARI.” (1976).
Salim, A. T. A. Y. “Narsistik kişilik envanteri’nin Türkçe’ye standardizasyonu.” Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11.1 (2009): 181-196.
Timuroğlu, Kürşat, and Ö. Faruk İşcan. “İşyerinde narsisizm ve iş tatmini ilişkisi.” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 22.2 (2008): 239-264.